Bất kể cách xây dựng PC của bạn tốt như thế nào và phần mềm của nó được viết tốt như thế nào, sự cố vẫn xảy ra. Phần mềm chuẩn đoán giúp giải quyết sự cố bất kỳ lúc nào máy tính trục trắc sự cố hoặc trong lúc nâng cấp thành phần hệ thống hoặc đặc biệt là xây dựng một hệ thống hoàn toàn mới từ đầu. Chương này xem xét vài loại phần mềm chuẩn đoán, bao gồm POST (power-on self test) cũng như phần mềm chuẩn đoán thương mại và mã nguồn mở.

Bạn cũng tìm được những sự cố hệ thống gây ra bởi trục trặc phần cứng và phải mở thùng máy ra để thực hiện sửa chữa. Chương này cũng xem xét các công cụ và dụng cụ kiểm tra được dùng để nâng cấp và sửa chữa máy tính mỗi người dùng nên có sẵn một số trong nhiều thiết bị.

Tất nhiên, cách tốt nhất để giải quyết sự cố là ngăn ngừa nó từ đầu. Các phần bảo dưỡng phòng ngừa của chương này mô tả các thủ tục bạn nên thực hiện thường xuyên để giữ hệ thống luôn hoạt động tốt.

Vài loại phần mềm chuẩn đoán có sẵn cho máy tính. Một số chức năng chuẩn đoán được tích hợp vào phần cứng máy tính, trong khi những chức năng khác lấy từ những tiện ích của hệ điều hành hay những sản phẩm phần mềm riêng biệt. Phần mềm, một số bao gồm chung với hệ thống khi mua, trợ giúp người dùng xác định nhiều sự cố xảy ra với những thành phần máy tính. Những loại phần mềm chuẩn đoán như dưới đây:

+ Post – Tự kiểm tra khi bật nguồn (POST: power-on self test) hoạt động bất cứ lúc nào máy tính được bật nguồn (bật công tắc). Những thủ tục này được chứa trong ROM bo mạch chủ cũng như ROM trên những card mở rộng.

Phần mềm chuẩn đoán được cung cấp bởi nhà sản xuất – Nhiều nhà sản xuất lớn đặc biệt là những nhà sản xuất cao cấp, có tên tuổi như HP/Compaq. Dell, Lenovo và nhiều người khác cung cấp phần mềm chuẩn đoán đặc biệt được thiết kế chỉ riêng cho những hệ thống của họ. Trong một số trường hợp, những tiện ích này bao gồm chung với hệ thống hoặc có thể tải miễn phí những phần mềm chuẩn đoán này từ dịch vụ trực tuyến của nhà sản xuất. Một số nhà sản xuất tự viết phần mềm chuẩn đoán, nhưng hầu hết họ mua quyền sử dụng đối với gối thương mại hiện có và sau đó tùy chỉnh và/ hay dán nhãn tư nhân. Trong một số hệ thống, phần mềm chuẩn đoán được cài đặt được phân vùng đặc biệt trên ổ cứng và được truy cập trong suốt kỳ khởi động. Đây là cách thuận lợi cho những nhà sản xuất để đảm bảo rằng người dùng luôn luôn có những phần mềm chuẩn đoán dùng được.

Phần mềm chuẩn đoán thiết bị ngoại vi – Nhiều thiết bị phần cứng đi với phần mềm chuẩn đoán đặc biệt được thiết kế để kiểm tra những chức năng cụ thể của chúng. Cho ví dụ thiết bị tiếp hợp chủ SCSI Adaptec bao gồm những chức năng chuẩn đoán trong BIOS của card mà bạn có thể truy cập với sự bấm phím trên chuẩn đoán trong BIOS ROM của card mà bạn có thể truy cập với sự bấm phím trên bàn phím (Crt+A) tại thời điểm khởi động (boot tim). Những thiết bị khác hay thiết bị tiếp hợp cũng cung cấp chương trình hay đĩa chuẩn đoán đi với những trình điều khiển cho thiết bị.

Phần mềm chuẩn đoán hệ điều hành – Những hệ điều hành như là Windows Linux…bao gồm những tiện ích phần mềm chuẩn đoán được thiết kế để xác định và điều khiển sự hoạt động của những thành phần khác nhau trong máy tính.

Phần mềm chuẩn đoán thương mại – Một số nhà sản xuất làm phần mềm chuẩn đoán đa năng cho máy tính. Loại phần mềm này thường được đóng gói chung với những công cụ bảo trì hệ thống và sửa chữa khác để tạo thành bộ dụng cụ phần mềm máy tính phổ biến.

Phần mềm chuẩn đoán miễn phí/mã nguồn mở - Một số chương trình chuẩn đoán miễn phí hay mã nguồn mở có sẵn cho máy tính, bao gồm các chương trình nhỏ tác vụ cụ thể cũng như các bộ sưu tập chương trình chuẩn đoán đầy đủ trong hình thức có khả năng khởi động.

Khi IBM đầu tiên bán máy tính cá nhân năm 1981, máy tính của họ bao gồm những tính năng an toàn mà không bao giờ tìm thấy trong máy tính cá nhân. Những tính năng này là Tự kiểm tra hoạt động khi bật nguồn (POST: power on self test) và bộ nhớ được kiểm tra tính toàn vẹn trong truyền dữ liệu hay ngay cả bộ nhớ mã hiệu chỉnh sai sót (ECC:erro correcting code) không tồn tại trong phần lớn chipset cấp thấp, mỗi máy tính vẫn thực thi POST khi bật nguồn. Những phần sau đây cung cấp nhiều chi tiết về POST, một loạt thủ tục chương trình trong chip ROM-BIOS bo mạch chủ kiểm tra những thành phần hệ thống tại thời điểm bật nguồn. Loạt thủ tục này là một phần nguyên nhân gây ra sự trì hoãn khi bạn bật máy tính; máy tính thực thi POST trước khi tải hệ điều hành.

Bất kỳ khi nào bạn khởi động máy tính, nó tự động thực hiện một loạt kiểm tra những thành phần chính trong hệ thống như là CPU, ROM, mạch hỗ trợ bo mạch chủ, bộ nhớ và những thiết bị ngoại vi chủ yếu. Những kiểm tra này thì ngắn gọn và được thiết kế để nắm bắt những lỗi phần cứng. Những thủ tục POST không so sánh được với chuẩn đoán trên cơ sở đĩa. Quy trình POST cung cấp lỗi hay những thông báo cảnh cáo bất kỳ khi nào nó gặp thành phần lỗi.

Mặc dù những chuẩn đoán được thực hiện bởi POST hệ thống không tỉ mỉ lắm song chúng là hàng rào bảo vệ đầu tiên, đặc biệt khi nó phát hiện những sự cố bo mạch chủ nghiêm trọng. Nếu Post đụng sự cố nghiêm trọng đủ để hệ thống hoạt động không chính xác, nó tạm dừng quy trình nạp hệ thống và tạo ra thông báo lỗi thường là nhận dạng nguyên nhân sự cố. Những lỗi được phát hiện bởi POST đôi khi được gọi là những lỗi nặng (fatal errors) bởi vì chúng ngăn chặn hệ thống nạp hệ điều hành.