Bảo trì dự phòng là mấu chốt để duy trì những năm sử dụng không sự cố hệ thống máy tính. Một chương trình bảo trì dự phòng được thực thi đúng cách có hiệu quả cho chính nổ bằng cách giam sự cố, mất dữ liệu, hỏng thành phần và bảo đảm thời gian sử dụng lâu dài cho hệ thống. Trong vài trường hợp, tôi đã “sửa chữa” một máy tính trục trặc với không gì hơn ngoài kỳ bảo trì dự phòng.

Bảo trì dự phòng cùng làm tăng giá trị bán lại của hệ thống bởi vì nó trông được mắt và chạy tốt. Có hai loại quy trình bảo tri dự phòng: chủ động và thụ động.

Bảo trì dự phòng bình thường (Passive preventive maintenance) bao gồm các bước phòng ngừa mà bạn thực hiện để bảo vệ hệ thống từ môi trường, chẳng hạn như sử dụng các thiết bị bảo vệ nguồn điện; đảm bảo một môi trường sạch nhiệt độ kiểm soát được; và ngăn chặn sự chấn động quá mức. Nói cách khác, bảo trì dự phòng bình thường có nghĩa là chăm sóc hệ thống tốt.

Chương trình bảo trì tích cực (active preventive maintenance) bao gồm các thủ tục xúc tiến một dòng đời dài hơn, không sự cố cho máy tính. Loại bảo trì này chủ yếu liên quan đến sự làm sạch định kỳ hệ thống và các thành phần của nó, cũng như thực hiện các sao lưu dự phòng, quét virus và phần mềm gián điệp, và các thủ tục liên quan đến phần mềm khác. Phần sau đây mô tả vài thủ tục bảo trì dự phòng tích cực.

Bạn thực hiện các thủ tục bảo trì dự phòng tích cực bao lâu tùy thuộc môi trường của hệ thống và chất lượng các thành phần trong hệ thống. Nếu hệ thống trong môi trường bẩn, như xưởng máy hay khu vực dịch vụ trạm xăng, bạn có thể cần làm sạch hệ thống mỗi ba tháng hay ngắn hơn. Đối với môi trường văn phòng bình thường, làm sạch hệ thống mỗi vài tháng (hoặc một năm) là tốt. Tuy nhiên, nếu mở hệ thống sau một năm và thấy bụi đóng bên trong có lẽ bạn nên rút ngắn thời gian làm sạch định kỳ.

Thủ tục bảo trì dự phòng ổ cứng bao gồm thực hiện sao lưu dự phòng dữ liệu. Cũng vậy, tùy thuộc hệ điều hành và hệ thống tệp tin bạn sử dụng, bạn nên sắp xếp lại dung lượng bộ nhớ trên ổ cứng ít nhất một tháng một lần để duy trì hiệu quả và tốc độ đĩa. Liệt kê những mục cần kiểm tra hàng tuần và hàng tháng.

Phần sau đây là một bảng liệt kê màu những mục cần kiểm tra bảo trì đĩa hàng tuần:

■ Sao lưu dự phòng bất kỳ dữ liệu hay các tệp tin quan trọng.

■ Kiểm tra và cài đặt bất kỳ nâng cấp hệ điều hành. Nếu bạn bật Automatic Updates (nên làm), điều này sẽ được thực hiện tự động. Mặc dù các nâng cấp hệ điều hành thường được cung cấp hàng tháng, các cập nhật quan trọng ngoài khác có thể có bất cứ lúc nào.

■ Chạy chương trình chống virus và chống phần mềm độc hại cho toàn hệ thống. Trước khi quét, đảm bảo phần mềm chống virus và chống phần mềm độc hại đã cập nhật.

Hồi phục hệ thống (System Restore) là một dịch vụ tự động trên Windows XP và mới hơn định kỳ tạo ra các điểm hồi phục, là các bản chụp tệp tin hệ thống Registry và tệp tin hệ thống khác (dynamic system file). Những điểm hồi phục này không bao gồm bất kỳ dữ liệu người dùng hay ứng dụng và do đó không lầm lẫn với, hay được dùng trong vị trí của, tệp tin thông thường hay các thủ tục sao lưu dữ liệu, ứng dụng hồi phục hệ thống được dùng bằng thao tác tay để đưa hệ thống trở về điểm hồi phục trước đó, cũng như tạo ra điểm hồi phục mới. Bạn thường không cần tạo ra các điểm hồi phục bởi vì chúng tự động được tạo ra tại các thời điểm sau:

■  Mỗi lần bạn cài đặt một ứng dụng

■ Mỗi lần một nâng cấp được cài đặt với Automatic Updates

■ Mỗi lần một nâng cấp được cài đặt với Windows Update

■ Mỗi lần bạn cài đặt một trình điều khiển chưa được xác định và kiểm tra bởi Microsoft

■ Mỗi lần 24 giờ nếu hệ thống được bật, hay nhiều hơn 24 giờ từ điểm hồi phục cuối cùng.

■ Mặc dù bạn không thường cần tạo ra các điểm hồi phục, tôi khuyên tạo ra điểm hồi phục trước khi chỉnh Registry bởi vì cần tạo ra một sao lưu của Registry mà bạn có thể hồi phục nếu sự chỉnh sửa của bạn gây ra sự cố.

■ Chương trình hồi phục hệ thống của Windows Vista/7, không giống như chương trình trước, vận hành không cần khởi động Windows Desktop. Bạn cần chạy nó từ Recovery Environment của DVD Windows Vista để hồi phục hệ thống về trạng thái cũ. Phần sau đây là một số thủ tục bảo trì hàng tháng bạn nên thực hiện:

■ Kiểm tra và cài đặt bất kỳ trình điều khiển được nâng cấp.

■ Chạy công cụ Windows Disk Cleanup, tìm trong hệ thống những tệp tin không cần thiết mà có thể an toàn xóa đi. Một công cụ miễn phí của bên thứ ba rất đầy đủ mà tôi đề nghị cho mục đích này là CCIeaner (www.ccleaner.com).

■ Chạy chương trình Disk Defragment. Chương trình này có trong Windows Vista/7 chạy tự động, nhưng muốn có chương trình sắp xếp lại dung lượng bộ nhớ theo yêu cầu nhanh hơn, đầy đủ hơn bạn có thể chọn một chương trình của bên thứ ba như VOPT (www.vopt.com), cũng được biết như một trong những chương trình nhanh nhất trên thị trường.

■ Kiểm tra tất cả quạt hệ thống có hoạt động đúng không, bao gồm quạt của bộ tản nhiệt bộ xử lý, bộ cấp nguồn và bất kỳ quạt thùng máy nào.